In Nederland noemen we het "de hoge heren", de Britten spreken van het "old boys network", en president Trump noemde het "the swamp". Iedereen weet waar we het dan over hebben: de ondoordringbare toplaag van ambtenaren en bestuurders die op de departementen en ministeries de dagelijkse gang van zaken bepalen. Regeringen komen en gaan, maar dit machtsbolwerk van naamloze en onzichtbare bestuurders valt buiten het bereik van de kiezer. Er is dus niet alleen sprake van de zittende macht, maar ook van de ‘blijvend zittende’ macht.
Een dergelijke onaantastbare toppositie vormt uiteraard een vruchtbare voedingsbodem voor corruptie. Zo wordt de burger haast dagelijks geconfronteerd met de ‘baantjescarrousel’: bestuurders en politici die elkaar schaamteloos lucratieve projecten en baantjes toeschuiven zonder dat er een sollicitatiebrief of openbare aanbesteding aan te pas komt.
Een groter probleem betreft de dwarsverbanden tussen overheid, politiek en bedrijfsleven die ver buiten het zicht van de burger bij elkaar worden gelobbyd, waarbij lang niet altijd duidelijk is welke belangen nou precies worden gediend en wie daar nou precies beter van wordt.
De burger moet er maar op vertrouwen dat het er allemaal netjes aan toegaat in de achterkamertjes van onze overheid. Vertrouwen is goed, maar toezicht is beter. Het blijkt het erg lastig te zijn om de handel en wandel van deze toplaag te controleren; de Wet Openbaarheid Bestuur zou deze openheid moeten verschaffen, maar blijkt in de praktijk zo traag en stroperig te werken, dat vaak de moeite niet eens wordt genomen om op deze wet een beroep te doen.
Wij vinden dat een onaanvaardbare gang van zaken. De overheid is er voor de burger, niet andersom. De overheid zit er met mandaat van de burger, wordt ook door die burger betaald, en dient dus in dienst van de burger te handelen. Het is niet meer dan logisch dat de overheid verantwoording aan de burger aflegt, zonder dat de burger daar steeds om moet vragen.
OPRECHT pleit daarom voor:
- Meer transparantie en minder achterkamertjespolitiek; meer en betere inzage online met betrekking tot het stemgedrag van onze kamerleden en de nevenfuncties van onze bestuurders en rechters
- Een einde aan de baantjescarrousel; benoemingen voor alle (semi-) publieke functies via open sollicitaties; een nieuwe regering betekent een nieuwe sollicitatieronde voor alle topambtenaren
- Soepeler ontslagrecht voor ambtenaren en afschaffing wachtgeldregeling
Scheiding van Media en Staat; de journalistiek dient weer haar onderzoekende functie in te nemen, en niet bij de overheid op schoot te zitten.
